Uchwała nr 2/RJK/18 z dnia 19.10.2018 r. w sprawie stosowania słownictwa związanego z terminologią biologiczną
Rada Języka Kaszubskiego proponuje stosowanie następującego słownictwa związanego z terminami biologicznymi:
anabolizm ‘anabòlizm’
anatomia ‘anatomiô’
anyżek ‘anys’
aparat Golgiego ‘Gòldżégò aparat’
aparat szparkowy ‘aparat szparkòwi’
archeopteryks ‘archeòpteriks’
autotroficzny, np. organizm samożywny ‘aùtotroficzny, np. organizm samòżëwny’
bakteria ‘bakteriô’
baldaszek ‘baldach’
barwa, kolor, np. kwiatów ‘farwa, np. kwiatów’
barwnik ‘farbnik’
bez, lilak ‘szpańsczi bes’
bezpłciowo ‘bezpłcowò’
białko ‘biôłtkò’
bielmo (tkanka odżywcza) ‘bielmò (òdżëwczô tkanka)’
biocenoza ‘biocenoza’
biochemia ‘biochemiô’
biologia ‘biologiô’
biom, zbiorowisko organizmów ‘biom, zbiorowiszcze òrganizmów’
biorca ‘biérca’
biosynteza, np. białka ‘biosynteza, np. biôłtka’
bluszcz ‘wspinôcz’
błona, np. komórkowa ‘plewa, np. kòmórkòwô’
bodziec ‘impùls, pòdskôcënk’
bodziszek ‘bòcónk, np. błotnisty bòcónk, bòcóny nos’
borowiny ‘bòrowinë’
botanika ‘bòtanika’
brunatnice ‘brunatnice’
budowa, np. organizmów ‘bùdowniô, np. òrganizmów’
bulwa, bulwy, np. ziemniaki ‘bùlwa, bùlwë’
bylina ‘wielelatnô roscëna’
byliny ‘bëlënë’
cebula ‘cëbùla’
chemosynteza ‘chemòsynteza’
chlorofil ‘chlorofil’
chloroplasty ‘chloroplastë’
cholera ‘chòléra’
choroba ‘chòrosc’
choroba nowotworowa ‘nowòtwòrowô chòrosc / rek’
chromatyda ‘chromatida’
chromatyna ‘chromatina’
chromosomy ‘chromòsomë’
ciecz ‘ceklëna’
cis pospolity ‘zwëczajny cës’
cudzożywny, pasożytniczy, np. organizm ‘cëzożëwny, np. òrganizm’
cukrowce, węglowodany ‘cëkrówce’
cukry ‘cëkrë’
cytologia ‘cëtologiô’
cytoplazma, np. komórkowa ‘cëtoplazma, np. kòmórkòwô’
cząsteczka DNA ‘mòlekùła DNA’
czepiec ‘czepc’
część nadziemna rośliny ‘nadzemny dzél’
czterodziałowy ‘sztërëdzélowi’
czynnościowy ‘dzejnotowi’
czynność (organiczna) ‘rësznota (òrganicznô)’
dawca ‘dôwca, dôwôcz’
dąb korkowy ‘tropòwi dąb’
deoksyryboza ‘deòksyrëbòza’
DNA-kwas deoksyrybonukleinowy ‘DNA-kwas deòksyrëbònuklejinowy’
dobór naturalny ‘zwëczajny dobiér, spôrowanié’
dobór płciowy ‘ôrtny / płcowi dobiér’
dobór sztuczny ‘sztëczny dobiér sztëczné spôrowanié’
drożdze ‘młodze’
drzewo tekowe ‘tekòwé drzéwiã’
dwoinki ‘dwòjinczi’
dwutlenek węgla ‘ditlenk wãgla / dwùtlenk wãgla’
dynia ‘bania’
dziecięcy ‘dzecny’
dziedziczenie ‘dzedzëczenié / geneticzné przekazywanié / erbòwanié’
dziedziczność ‘dzedzëcznosc / geneticzny przekaz / erbòwnota’
ekologia ‘ekòlogiô’
ekspresja, np. informacji DNA ‘ekspresjô, np. infòrmacji DNA’
energia świetlna ‘widowô energiô’
enzymy, biokatalizatory ‘enzymë’
epidemia, np. dżuma ‘chëra’
epifity ‘epifitë’
Escherichia coli (gatunek bakterii) ‘Escherichia coli (gatënk bakteriów)’
eukario(n)t ‘eùkario(n)t’
eukariotyczne, np. organy ‘eùkarioticzné, np. òrganë’
ewolucja ‘ewòlucjô’
ewolucjonizm ‘ewòlucjonizm’
fenotyp ‘fenotip’
fermentacja, np. alkoholowa, masłowa, mlekowa ‘fermentacjô, np. akòhòlowô, masłowô, mlékòwô’
figowiec, figowce ‘figówc, figówce’
fizjologia ‘fizjologiô’
fotosynteza ‘fòtosynteza’
galeriowy, np. las ‘galeriowi, np. las’
gameta, gamety ‘gameta, gametë’
gametofit ‘gametofit’
gatunek ‘gatënk’
gatunkowy ‘gatënkòwi’
gąbka ‘gąbka’
gen ‘gen’
genetyka ‘genetika’
genotyp ‘genotip’
geobotanika ‘geòbòtanika’
gleba / ziemia ‘zemia / gruńt / redlëna’
globalne ocieplenie ‘__________globalné òceplenié’
glukoza, cukier prosty ‘glukòza’
gronkowiec ‘grądkówc’
grupa fosforanowa ‘fòsfòranowô grëpa’
grupa, np. krwi ‘grëpa, np. krwi’
gruźlica ‘suchòtë / dera’
grypa, epidemia grypy ‘gripa / pòszëdło’
grzyby ‘grzëbë’
hemofilia ‘hemòfiliô’
hemoglobina ‘hemòglobina’
homeostaza ‘hòmeòstaza’
hormony ‘hòrmónë’
huba ‘żôdżew / òflës’
igła ‘jigła’
inżynieria genetyczna ‘geneticznô inżinieriô’
irys ‘iris, józefk’
jajorodność ‘jajorodnosc’
jałowiec ‘jałówc’
jaskier kaszubski L. ‘kaszëbsczi jastrownik’
jąderko ‘jąderkò’
jądro ‘jądro’
jednoniciowy ‘jednonitkòwi’
jednopłciowy, np. kwiat ‘jednopłcowi, np. kwiat’
jesion ‘jasón’
jodła ‘jedlëna’
jony amonowe ‘amònowé jonë’
katabolizm ‘katabòlizm’
katar ‘sznëpa’
kauczukowiec ‘kaùczukówc’
kędzierzawość ziemniaczana ‘kruzowatosc bùlwòwô’
kminek ‘kmink’
kod, np. genetyczny ‘kòd, np. geneticzny’
kodon ‘kòdon’
koklusz ‘rzëpòt / chrëchel’
komar ‘mëga’
komórka jajowa ‘jajowô kòmórka’
komórki płciowe ‘płcowé kòmórczi’
komórki rozrodcze (plemniki) ‘rozrodczé kòmórczi (plemniczi)’
komplet chromosomów ‘chromòsomòwi garnitur’
konkurencja międzygatunkowa ‘midzëgatënkòwô miónczëzna’
koper (włoski) ‘dil, ògardowi kòperk’
korek ‘tropa’
korona, np. kwiatowa ‘kòróna, np. kwiatowô’
korzeń ‘kòrzéń’
koszyczek ‘kòsziczk’
kraina zoogeograficzna ‘zoògeògraficznô krôjna’
krasnorosty ‘krôsnorostë’
krętek ‘krãtk’
krwawnik ‘krëwiónk, krwawnik’
kserofit, suchorośle ‘kserofit’
kukurydza ‘kùkùridza’
kwas ‘kwas’
- deoksyrybonukleinowy (DNA) ‘deòksyrëbònuklejinowi’
- rybonukleinowy (RNA) ‘rëbònuklejinowi’
kwasy nukleinowe ‘nuklejinowé kwasë’
kwiat obupłciowy ‘òbùpłcowi kwiat’
kwiatostan (grono) ‘kwiatowé grądkò’
kwiatostany ‘kwiatostónë’
leśnictwo ‘lesyństwò’
leukocyt, biała krwinka ‘biôłô krëwinka’
leukoplast ‘leùkòplast’
limba ‘górskô chójka’
liść ‘lëst’
lizosomy (enzymy trawienne) ‘lizosomë (enzymë dzegwiącé)’
łagiewka pyłkowa ‘pichòwi różk’
łańcuch pokarmowy ‘pòkarmòwi / jôdny lińcuch’
łodyga ‘chłąd, łãt, zdebło’
magnez ‘magnéz’
makroelement ‘makroelement’
marchew ‘marchiew’
materiał genetyczny ‘geneticzny materiôł’
mech ‘mech’
mejoza, (redukcyjny podział jądra) ‘mejoza (redukcyjny pòdzél jądra)’
metabolizm (przemiana materii) ‘metabòlizm (przemiana materie)’
mieszaniec ‘mieszańc’
mięczak ‘mitkôcz’
miękisz ‘miãkcz’
miękiszowa tkanka ‘miãkczënowô tkanka’
mięsisty, np. owoc ‘miãsati, np. brzôd’
mikrobiologia ‘mikrobiologiô’
mikroelement ‘mikroelement’
mikroorganizm ‘mikroòrganizm’
miłek wiosenny ‘zymkòwi czerwińc’
mitochondria ‘mitochòndria’
mitoza, (pośredni podział jądra) ‘mitoza (pòstrzédny pòdzél jądra)’
mlecz ‘mlécz’
młodzieńczy ‘młodzëznowi’
modrzew ‘skòwrónk’
molekularny (cząsteczkowy) ‘mòlekùlarny’
morfologia ‘mòrfòlogiô’
mozaika ‘mòzajka
mozaika tytoniowa ‘tobacznô mòzajka’
mRNA (matrycowy RNA) ‘mRNA (matricowi / informacyjny RNA)’
mutacja ‘mùtacjô’
nagonasienne ‘nagòsemienné, nagòsemiowé’
nagozalążkowe ‘nagòsercowinowé’
nasienie ‘nasenié’
nasienne, nasieniowe (rośliny) ‘nasemienné, nasemiowé / semienné, semieniowé (roscënë)’
natura, przyroda ‘nôtëra’
nicień ‘nitkówc’
niewłaściwa dieta ‘nieprzënôleżnô dieta’
nitryfikacja ‘nitrifikacjô’
nitryfikacyjne (bakterie) ‘nitrifikacyjné (bakterie)’
nosówka ‘nosówka’
noworodek ‘nowòródk’
nukleotyd ‘nukleòtid’
odnóże ‘kùńcowina’
odra ‘wësëpnica’
ogrodnictwo ‘ògrodnictwò’
okrytonasienne ‘òkrëtosemienné, òkrëtonasemieniowé’
okrytozalążkowe ‘òkrëtosercowinowé’
okrywające (tkanki) ‘òkriwającé (tkanczi)’
okwiat ‘òkwiat’
olej rzepakowy ‘rapsowi òléj’
olej słonecznikowy ‘słuńcownikòwi òléj’
olej z oliwek ‘òléwkòwi òléj’
opony mózgowe ‘mùskòwé òpònë’
organella, struktury cytoplazmatyczne ‘òrganella’
organizm ‘òrganizm’
organizmy transgeniczne ‘transgeniczné òrganizmë’
orzech ‘òrzech’
osłonka, np. nasiona ‘òkriwka, np. semienia’
ospa ‘gòsceje, òspa’
otaczające środowisko ‘òkòlné strzodowiskò’
otoczka białkowa (kapsyd) ‘biôłtkòwô òtoczka (kapsyd)’
owad ‘òwôd’
owoc ‘brzôd’
owocnia ‘brzadniô’
owocolistek ‘brzadolëstk’
owsik ‘òwsk’
paciorkowiec ‘pôcórkówc’
pajęczak ‘pajicznik’
pal, np. system korzeniowy ‘pôl, np. kòrzeniowi system’
pałeczka, np. kształt chromosomu ‘pôłeczka, np. sztôłt chromòsomù’
pałkowate (rodzina) ‘baszkòwaté (rodzëzna)’
paproć ‘parpac’
para chromosomów ‘pôra chromòsomów’
parzydełko ‘parzëdło’
parzydełkowiec ‘parzélc’
parzystokopytny ‘pôrokótny’
pentoza, np. ryboza ‘pentoza, np. rëbòza’
pęcherz moczowy ‘szczënowi pãchôrz’
pęcherz pławny ‘kséń / dësza’
pęd ‘òdnóżka, òdrost, lécka’
pęd naziemny ‘słunecznica’
pęd podziemny ‘pòdzemnô òdnóżka’
pierścienica ‘piestrzenica zoòl., mùrchla, babié ùszë bòt.’
pietruszka ‘piotrëszka’
pinia ‘piniô’
plamistość liści ‘plamistosc / plachcowatosc lëstów’
plamka ślepa ‘slepô plamka slepi plachcëk’
plemnik ‘plemnik’
płatki korony ‘płatczi kòrónë’
płaziniec ‘płazyńc’
płciowo ‘płcowò’
płec ‘płeć’
płeć męska ‘chłopskô płec / mãżskô’
płeć żeńska ‘białgłowskô płec’
płetwal błękitny ‘mòdri płatwôl’
pobudzony ‘pòdskôcony’
podrząd ‘pòdrząd’
podtyp ‘pòdtip’
podział jądra ‘pòdzél jądra’
podział, np. komórki ‘pòdzél / dzelenié, np. kòmórczi’
podział prosty (bezpośredni) ‘prosti pòdzél (bezpòstrzédny)’
pofałdowany ‘pògùbòwóny’
pokarm ‘jôda’
polinukleotydy ‘pòlinukleòtidë’
pomidor ‘tomata / pòmidora’
poniemowlęcy ‘pòniemòwlãcy’
porost ‘narwa’
porosty ‘pòrostë’
półkula ‘pòłkùgla’
półpasiec ‘róża w pasu’
prątek ‘prątk’
pręcik, np. kwiatowy ‘prãcëk’
proces gnilny ‘gnilny proces’
produkt odpadkowy ‘òdpôdkòwi produkt’
promieniowanie UV ‘ùltrafioletowé promieniowanié, parminienié ÙV’
pryszczyca ‘kôdra’
przecinkowiec ‘przecynkówc’
przewód pokarmowy ‘pòkarmòwi / jôdny przewód’
przyswajany ‘przëswòjiwóny’
przywra ‘przëwra’
pszenżyto ‘pszénżëto’
ptasia grypa ‘ptôszô gripa’
pylnik ‘pichôcz’
pyłek ‘pich’
reakcja ‘reakcjô’
receptor ‘receptor’
relikt ‘relikt’
replikacja ‘replikacjô’
retrowirusy ‘retrowirusë’
rodzaj ‘zort’
rodzaj gleby ‘zort zemi’
rodzaj, odmiana ‘ôrt’
rodzajowy ‘ôrtowi’
roślina ‘roscëna’
rośliny iglaste ‘jiglënowé roscënë’
rozmnażanie ‘rozrôdzanié’
rozmnażanie płciowe ‘płcowé rozmnôżanié’
rozsiewać ‘rozsewac’
różnorodność ‘rozmajitoôrtnosc’
różyca ‘czerwiónka’
różyczka ‘różëczka’
rumianek ‘remiónk’
rybosomy ‘rëbòsomë’
ryboza (jedna z pentoz) ‘rëbòza (jedna z pentozów)’
rzepa (burak pastewny) ‘rąkla’
saletra ‘salpéter’
samożywny ‘samòżëwny’
siateczka śródplazmatyczna ‘mrzéżka westrzédnoplazmòwô’
sieć pokarmowa ‘pòkarmòwô / jôdnô séc’
siedlisko ‘sedlëszcze’
siemię ‘semiã’
sinice ‘sënice’
skórzasty ‘skórowati’
skrobia ziemniaczana ‘bùlwòwô mączka’
skrzydlak (owoc klonu) ‘czarownicczi nos, klónowi nosk’
skrzyp ‘chòszczka’
słupek ‘słupk’
smalec ‘szmôłt’
sosna ‘chójka’
sozologia ‘sozologiô’
spoczynek ‘spòczink’
sporofit ‘spòrofit’
stawonóg ‘stawònóg’
storczyk ‘srokôcz, żôbnik, żôbnica, żabié zelé’
storczykowate ‘srokôczowaté’
strukturalny ‘strukturalny’
strunowiec ‘strënówc’
strzępki ‘troczczi’
substancja psychoaktywna ‘psychòaktiwnô substancjô’
systematyka, np. roślin ‘systematika, np. roscënów’
szczepionka ‘szczepiónka’
szczyt, np. rośliny ‘szpëc, czëp’
szypułka ‘matewka’
szyszka ‘szëszka / baszka’
szyszkowate ‘szëszkòwaté / baszkòwaté’
środowisko ‘strzodowiskò’
środowisko abiotyczne ‘abioticzné strzodowiskò’
środowisko biotyczne ‘bioticzné strzodowiskò’
świerk ‘dana’
świnka (choroba wirusowa) ‘swinka’
świńska grypa ‘swińskô gripa’
tereny (łąki, pola) podmokłe ‘rëda, sap’
testosteron ‘testosterón’
tętno ‘pùls’
tężec ‘tãgnica’
tkanka, np. komórkowa, roślinna ‘tkanka, np. kòmórkòwô, roscënowô’
tkanka twórcza ‘ùrôbnô tkanka’
tlen ‘tlen, krziseń’
tran ‘trón’
transkrypcja ‘transkripcjô’
translacja ‘translacjô’
transpiracja, np. wyparowanie wody ‘transpiracjô, np. wëparowanié wòdë’
transportujący RNA, tRNA ‘transferowi tRNA’
trawa ‘trôwa’
trawienie ‘dzegwienié’
trombocyt ‘platka krëwi’
tryb życia ‘spòsób żëcégò’
trzeciorzęd ‘trzecorzãd’
trześnia ‘krzeszniô’
tulipan ‘tëlpa’
układy wodne ‘wòdné òdniesenia’
ukwiał ‘sasónka’
unerwiony ‘ùnerwiony’
upostaciowany ‘ùskarniony’
uprawa, np. roślin ‘ùprawa, np. roscënów’
uprawny ‘ùprawny, òbrôbny’
uracyl ‘ùracyl’
wakuola (wodniczka) ‘wakùòla (wòdniczka)’
wewnątrzgatunkowy ‘bënëgatënkòwi’
węgiel ‘wãdżel’
węglowodany ‘wãglowòdanë’
węzeł limfatyczny, chłonny ‘limfaticzny wãzeł’
wiatropylny ‘wiatropichny’
wiązka (rodzaj systemu korzeniowego) ‘kłąb, krutka (ôrt systemu kòrzeniowégò)’
widłak ‘òdparzélc, mòrzëbób, skwiérk, ùzdë’
widłak goździsty ‘mòrzëbób, lësy ògón’
widłak jałowcowaty ‘włochôcz jałówcowati’
widłaki ‘òdparzélce, włochôcze’
widłakowate ‘włochôczowé, òdparzélcowé’
wiecha kwiatowa ‘wiecha, np. kwiatowô, kropidło (np. ù ówsa), mùmôcz’
wietewka ‘gałązka’
wije ‘stonodżënë’
winobluszcz pięciolistkowy, dzikie wino ‘dzëczé wino’
wirion (pojedyńcza cząstka wirusa) ‘wirion (pòjedinczô cząstka wirusa)’
wirki ‘wëpłôwczi’
wirus Ebola ‘wirus Ebòla’
wirusy ‘wirusë’
właściwość ‘swòjizna’
włókienko ‘włóczenko’
wodór ‘wòdór’
woreczek zalążkowy ‘sercowinowi miészk’
wpływ, np. mutacji ‘cësk’
wrotycz ‘pòkrãtnik’
wścieklizna ‘szôlonosc’
wydalać ‘wëdalëwac’
wydzielanie (różnych substancji) ‘sekrecjô, wëdzeliwanié (różnëch substancjów)’
wydzielina ‘wëdzélënk’
wyka kaszubska L. ‘kaszëbskô wika’
wysiłek fizyczny ‘zmògnienié’
wytrącenie, np. osadu ‘kòagùlacjô’
wzrost ‘rost’
zakażać ‘zakażac / zarëwac’
zalążek ‘sercowina’
zalążnia ‘zôwiãżé / zôwiãżniô’
zalążnia słupka ‘sercowina słupka / zôwiãżé słupka’
zalewowy ‘zaléwòwi’
zapachowy ‘pôchòwi’
zapasy pokarmowe ‘pòkarmòwé / jôdné rezerwë’
zapłodnienie ‘zapłodnienié / zaòstanié’
zapylać ‘zapiszac’
zaraźliwy ‘zarazlëwi’
zarodek ‘zaródk / kło’
zarodnia ‘zarodniô’
zarodnik ‘spòra’
zarodniki ‘zarodniczi’
zasada azotowa ‘azotowô zasada’
adenina-A ‘adenina’
cytozyna-C ‘cëtozyna’
guanina-G ‘gùanina’
tymina-T ‘tëmina’
uracyl-U ‘ùracyl’
zastawka ‘zastawka’
zboże ‘zbòżé’
zespoły, np. roślin, komórek ‘zbiérë, np. roscënów, kòmórków’
zgorzel ziemniaczana ‘gangrena bùlwòwô’
zielarstwo ‘zelarstwò’
zioło, ziele ‘zelé’
ziołolecznictwo ‘lékarzenié zelama’
zjadliwy, np. wirus-bakteriofag T4 ‘zjadlëwi / zariwny, np. wirus-bakteriofag T4’
złoże ‘zleżëna’
znamię słupka ‘znanka słupka’
zołzy ‘żôłdze’
zoologia ‘zoòlogiô’
zwierzę ‘zwierzã / zwiérz’
zygota ‘zygòta’
żabié zelé / żôbnica / wilczór ‘storczyk’
żelazo ‘żelazło’
żółtaczka ‘żôłknica / żôłtawica’
żywy ‘żëwi’
Uchwała nr 3/RJK/18 z dnia 19.10.2018 r. w sprawie słownictwa nazw obiektów fizjograficznych stosowanych przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii
Rada Języka Kaszubskiego proponuje następujące słownictwo nazw obiektów fizjograficznych stosowane przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii:
bagna, błota ‘błota’
bagno, błota ‘błoto’
cieśnina ‘zwãżëna’
część (lasu) ‘dzél (lasu)’
depresja, obniżenie ‘òbniżëna’
dolina ‘dolëzna’
droga ‘droga’
falochron ‘falochrón’
głaz ‘kam’
głazy ‘kamë’
góra ‘góra’
grobla ‘grobla’
grodzisko ‘zómkòwiskò’
grota ‘grota’
inny obiekt ‘jiny òbiekt’
jaskinia ‘jama’
jezioro ‘jezoro’
kanał ‘karnôl’
kępa morenowa ‘mòrenowô kãpa’
komunikacyjny węzeł ‘kòmùnikacyjny wãzeł’
kopiec ‘ùsëp’
las ‘las’
łąka ‘łąka’
łąki ‘łączi’
mielizna ‘dépka’
mierzeja ‘mierzejô’
most ‘mòst’
nabrzeże ‘nabrzeżé’
okopy ‘òkòpë’
park ‘park’
parów ‘wiłóz’
pirs ‘pirs’
plaża ‘pieglëszcze’
pola ‘pòla’
polana ‘smùg’
pole ‘pòle’
port ‘pòrt’
potok ‘strëmiéń’
półwysep ‘półòstrów’
pradolina ‘pradolëzna’
przylądek ‘szpërk’
region etnograficzny ‘etnografny region’
region naturalny ‘nôtëralny región’
rów ‘rów’
rynna ‘rëna’
rzeka ‘rzéka’
skała ‘kamizna’
skarpa ‘skarpa’
skrzyżowanie dróg ‘krziżówka’
stare koryto ‘stôré kòrëto’
starorzecze ‘przërzéczné jezoro’
staw ‘błotkò’
struga ‘strëga’
szaniec ‘szuńc’
szczyt ‘czëp’
sztuczny zbiornik wodny ‘sztëczny wòdny zbiornik’
torfowiska ‘torfòwiska’
torfowisko ‘torfòwiskò’
uroczysko – dawna miejscowość ‘ùroczëskò – dôwné sedlëskò’
uroczysko ‘ùroczëskò’
urwisko ‘klif / ùrwiskò’
urwisko ‘ùrwiskò / klif’
wał ‘dama’
wąwóz ‘wądół’
wybrzeże ‘ùbrzég’
wydma ‘duna’
wydmy ‘dunë’
wysoczyzna ‘wëżawa’
wyspa ‘òstrów’
wzgórza, wzniesienia ‘wëszańce’
wzgórze, wzniesienie ‘wëszańc’
zagłębienie ‘kùla’
zapora ‘stawidło’
zatoka ‘hôwinga’
zbocze, stok ‘ùrzma’
źródło ‘zdrój’
Uchwała nr 4/RJK/18 z dnia 19.10.2018 r. w sprawie stosowania słownictwa związanego z terminami historycznymi
Rada Języka Kaszubskiego proponuje stosowanie następującego słownictwa związanego z terminami historycznymi:
antysemityzm ‘antisemitizm, -ù’
archaiczny ‘archajiznowi’
areszt ‘areszt, -u’
Arkona ‘Arkóna, -ë’
Armia Krajowa ‘Krajewô Armiô, Krajewi Armie / Armii’
badanie ‘badérowanié, -ô, -égò’
Barbarossa ‘Czerwionobardi, -égò’
bitwa ‘biôtka, -czi / pòbitwa, -ë’
bojówki ‘bòjówka, -czi’
Borowiak ‘Bòrowiôk, -a (pl. Bòrowiôcë)
Brandenurgia ‘Brandenbùrgiô, -ie, -ii’
brandenburski ‘brandenbùrsczi’
cesarz ‘césôrz, -arza’
Chełminiak ‘Chełminiôk, -a (pl. Chełminiôcë)’
chłop ‘wiesón, -a’
Chrobry ‘Chrobri, égò’
chrzcić ‘chrzcëc / rëchcëc’
chrzest ‘chrzest, chrztu / rëchcënë, -ów’
cystersi ‘cystersowie, -ów’
czynnik rozwoju ‘rësznik rozwiju / dzejnik rozwiju’
czynsz ‘czinsz, -u’
Dania ‘Dëńskô / Duńskô, -czi’
dokument ‘dokùment, -u / papiór, -ora’
dominacja ‘przewôżanié, -ô, -égò / górowanié, -ô, -égò’
dominować, przeważać ‘miec górã’
drużyna zbrojnych ‘kòlona zbrojnëch / karno zbrojnëch’
Duńczyk ‘Dëna / Duna, -ë’
Dunka ‘Dënka / Dunka, -czi’
dynastia ‘dinastiô, -ie, -ii’
działalność ‘dzejanié, -ô, -égò’
dzieje ‘dzeje, -ów’
dzielnica ‘part, -u / dzél, -u (miasta, kraju)’
dzierżawa ‘pacht, -u / harãda, -ë’
dziesięcina ‘dzesãcëna, -ë’
erygować ‘erigòwac’
ewangelik ‘ewanielik, -a / lëter, -tra’
faszyzm ‘faszizm, -ù’
franciszkanie ‘frãcëszkanie, -ów’
fundator ‘fùndatór, -ora’
genealogia ‘genealogiô, -ie, -ii / pòchòdzënk, -ù’
Generalne Gubernatorstwo ‘Generalnô Gùberniô’
germanizacja ‘germanizacjô, -e, -i / niemczenié, -ô, -égò’
Goci ‘Gòtowie, -ów / Gòcë, -tów’
gotyk ‘gòtik, -ù’
granica ‘grańca, -ë’
Gryfici ‘Grificë, -tów’
Hanza ‘Hanza, -ë’
herb ‘herb, -ù / merk, -ù / céch, -ù’
historia ‘historiô, -ie, -ii’
historia naturalna ‘nôtërnô historiô’
historia nowożytna ‘nowòtnô historiô’
historia starożytna ‘stôrowiekòwô / antikòwô historiô’
hitlerowiec ‘hitlerówc, -a’
hołd ‘ùczestnienié, -ô, -égò’
hołd lenny ‘lenné ùczestnienié’
honorowy obywatel ‘hònorowi òbëwatel’
Imperium Osmańskie ‘Òsmańsczé Imperium’
inkorporacja ‘wcelenié, -ô, -égò / inkòrpòracjô, -je, -ji’
integracja ‘integracjô, -je, -ji / scawnienié, -ô, -égò’
Jagiellończyk ‘Jagellóńczik, -a’
junkier ‘junker, -kra’
kanclerz ‘kanclérz, -erza’
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej i Żeńskiej ‘Katolëckô Stowôra Chłopsczi i Białczëny Młodzëznë’
Kociewiak ‘Kòcewiôk, -ôka (pl. Kòcewiôcë)’
Koło Kaszubologów ‘Kòło Kaszëbòlogów’
Kołobrzeg ‘Kòlbrzég, -egù’
kołobrzeski ‘kòlbrzesczi’
Komisja ds. wytyczenia granicy polsko-niemieckiej ‘Kòmisjô ds. ùstanowieniô pòlskò-niemiecczi grańcë’
komunizm ‘kòmùnizm, -ù’
konferencja pokojowa ‘mirnô kònferencjô, -e, -i’
konstytucja ‘kònstitucjô, -e, -i / dërżeniowi ùstôw’
kontrreformacja ‘procëmrefòrmacjô, -je, -ji’
koronacja ‘kòrónacjô, -je, -ji’
Koszalin ‘Kòszalëno, -a’
Krajniak ‘Krajniôk, -a (pl. Krajniôcë)’
król ‘król, -a’
Królewiec ‘Króléwc, -a’
królowa ‘królewô, -i’
Krzysztof Celestyn Mrongowiusz ‘Krësztof Celestin Mrągòwiusz // Mrąga, -dżi’
Krzywousty ‘Krzëwògãbny, -égò’
Krzyżak ‘Krzëżôk, -a (pl. Krzëżôcë)’
książę ‘ksążã, -ãca / ksążëc, -ëca (pl. ksążãta)’
książęcy ‘ksążãcy’
księgi wieczyste ‘wieczësté ksãdżi’
księstwo ‘ksãstwò, -a’
ksiądz ‘ksądz, -ãdza (pl. ksãża, -i)’
kułak ‘kùłôk, -aka’
Las Piaśnicki ‘Piôsznicczi Las’
lennik, wasal ‘lennik, -a / wasôl, -ala’
lenny ‘lenny’
leżący (w państwie…) ‘jaczi je (w państwie…)’
Litwa ‘Lëtwa, -ë’
lokować ‘lokòwac’
ludność ‘lëdztwò, -a’
ludność miejscowa ‘môlowé / miestné lëdztwò’
ludność napływowa ‘przëbëczné lëdztwò’
luteranin ‘lëter, -tra’
łaciński ‘łacëznowi’
Łokietek ‘Łoczetk, -a’
marchia / margrabstwo ‘margrafizna, -ë / marchiô, -ie, -ii’
margrabia ‘margraf, -a’
maszyna parowa ‘maszina na ropã / parowô maszina’
mieszczanin ‘mieszczón, -a (pl. mieszczanie, mieszczóni)’
mniejszość narodowa ‘nôrodnô miészëzna’
mocarstwo ‘mòcarstwò, -a’
Monachium ‘Mònachium / Mnichòwò, -a’
możny ‘wielmòżny, -égò’
najeźdźca ‘najachélc, -a’
należeć do… ‘słëchac kòmù…’
namiestnik ‘wiôlgòrządca, -ë’
Narodowa Demokracja, endecja ‘Nôrodnô Demòkracjô / endecjô, -e, -i’
narodowowyzwoleńczy ‘nôrodnowòlnotowi’
narodowy ‘nôrodny’
następca ‘pòsobnik, -a /nastãpnik, -a / nôslédnik, -a’
Niemiecka Lista Narodowościowa ‘Niemieckô Nôrodnô Lësta’
nieruchomość ‘nierësznota, -ë’
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” ‘Samòstójnô Samòrządnô Warkòwô Zrzesz „Solidarnosc”’
niniejszy ‘ten tu, hewò ten, hewòtny’
niszczycielski ‘niszczotny’
Obodryci ‘Òbòdricë, Òbòdrëce, -tów’
obowiązek służby wojskowej ‘òbrzészk wòjskòwi służbë’
obóz koncentracyjny ‘kòncentracyjny lôdżer, -gra’
obywatel ‘òbëwatel, -a’
obywatelski ‘òbëwatelsczi / òglowòspòlëznowi / prospòlëznowi’
ochotnik ‘dobrowòlnik, -a’
Odnowiciel ‘Òdnówca, -ë’
Odsiecz Wiedeńska ‘Wideńskô Wëpòmòga’
ojczyzna ‘tatczëzna, -ë / òjczëzna, -ë’
Organizacja Wojskowa Pomorza ‘Wòjskòwô Òrganizacjô Pòmòrzô’
osadnictwo ‘kòlonizacjô, -e, -i / wnożëna, -ë’
osadnik ‘kòlonista, -ë / wnożnik, -a’
ówczesny ‘tejczasny’
panowanie ‘panowanié, -ô, -égò / rządë, -ów / wastowanié, -ô, -égò’
panujący ‘wastëjący / rządzący’
pańszczyzna ‘szarwark, -ù’
papież ‘papiéż, -eża’
paragraf wendyjski ‘wendijsczi paragraf / wendijsczé prawò’
partyzant ‘partizón, -ana’
partyzancki ‘partizanowi’
plemienny ‘plemieniowi’
plemię ‘plemiã, -enia’
pod wodzą ‘pòd wódcą’
podbój ‘pòdbicé, -ô, -égò’
poddany ‘pòddóny’
podmiotowość ‘subiektowòsc’
pogląd ‘pòzdrzatk, -ù’
pokój ‘mir’
Pokój w Oliwie ‘Mir w Òlëwie’
Pokój (Traktat) Wersalski ‘Wersalsczi Mir’
Pokój Westfalski ‘Westfalsczi Mir’
spuścizna ‘spôdkòwizna, -ë’
stan ‘stón, -anu’
chłopski ‘chłopsczi’
duchowny ‘dëchòwny’
mieszczański ‘mieszczańsczi’
rycerski ‘ricersczi’
stan wojenny ‘wòjnowi ùstôw, -awù’
stołeczny ‘stolëczny’
stosunki własnościowe ‘majątkòwé ùprocëmnienia’
sukces ‘zwënéga, -dżi’
surowiec ‘sërowina, -ë’
suwerenny ‘niepòdleżny, samòstójny’
szabrownik ‘charłãżnik, szabrownik’
Szczecin ‘Szczecëno’
szczeciński ‘szczecyńsczi’
szkolnictwo ‘szkòłowizna, -ë’
szlachcianka ‘szlachcónka, -czi’
szlachcic ‘szlachcëc, -a’
szlachta ‘szlachta, -ë’
szlachta zagrodowa ‘biédnô szlachta, kòrëczkòwô, bùlewkòwô, parcanô szlachta’
Szwecja ‘Szwédzkô, -czi / Szwédë, -ów’
Szwed ‘Szwéda, -ë’
Szwedka ‘Szwédka, -czi’
średniowiecze ‘strzédnowieczé, -ô, -égò / strzédné stalata’
średniowieczny ‘strzédnowieczny, strzédnostalatowi’
świadczyć ‘swiôdczëc’
świątynia ‘swiãtnica, -ë’
Świętopełk ‘Swiãtopôłk, -a’
Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski” ‘Krëjamnô Wòjskòwô Òrganizacjô „Pòmòrsczi Grif”’
Teatr Ziemi Kaszubskiej ‘Teater Kaszëbsczi Zemi’
terytorium ‘òbéńda, -ë / òbrëmié, -ô, -égò’
Towarzystwo Młodokaszubów ‘Towarzëstwò Młodokaszëbów’
tubylec ‘tubëtnik, -a’
Turcja ‘Tërëckô, -czi’
turecki ‘tërecczi’
Turek, Turczynka ‘Tërk, -a, Tërczónka, -czi’
tytuł ‘titel, -tla’
udziałowiec ‘partnik, -a’
Układ w Kępnie ‘Dogôdënk w Kãpnie’
ukształtowanie ‘ùsztôłcenié, -ô, -égò’
uległość ‘pòddôwnosc, -ë’
usamodzielniony ‘samòstójny’
Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz języku
regionalnym ‘Ùstôw ò nôrodnëch i etnicznëch miészëznach a téż regionalnym jãzëkù’
ustawodawstwo ‘ùstôwizna, -ë’
ustrojowy ‘ùstôwny’
ustrój / ustawa ‘ùstôw, -awù’
uwłaszczenie ‘ùwłaszczenié, -ô, -égò’
wcielenie ‘wcelenié, -ô, -égò’
Wędrówka Ludów ‘Wanoga Lëdów’
węgierski ‘madżarsczi’
Węgry ‘Madżarskô, -czi’
wiek ‘stalato, -a / stolecé, -ô, -égò / wiek, -ù’
Wieleci ‘Weletowie, -ów’
Wielkie Księstwo Poznańskie ‘Wiôldżé Pòznańsczé Ksãstwò’
więzienie ‘sôdza, -ë / priza, -ë / kluza, -ë’
Wiosna Ludów ‘Zymk Lëdów’
władca ‘panownik, -a’
władza ‘wëszëzna, -ë’
wojna ‘wòjna, -ë’
wojna domowa ‘domôcô wòjna’
wojna grabieżcza ‘rabùsznô wòjna’
wojna obronna ‘òbarnô wòjna’
wojna powietrzna ‘fligrowô wòjna’
wojna północna ‘nordowô wòjna’
wojna trzydziestoletnia ‘trzëdzescëlatnô wòjna’
wojna zaczepna ‘zadzéwnô wòjna’
wojny napoleońskie ‘napòleòńsczé wòjnë’
Wolin ‘Wòlëno, -a’
Wolne Miasto Gdańsk ‘Wòlny Gard Gduńsk’
wołogojski ‘wòłogòjsczi’
Wołogoszcz ‘Wòłogòszcz, Wólgast’
wyborca ‘welownik, -a’
wybory ‘welacjô, -e, -i’
wybrzeże ‘pòbrzég, -egù’
wyposażenie (wojskowe, wnętrza) ‘wëkùstrzenié, -ô, égò (wòjnowé, bënowé)’
wypowiedzieć wojnę ‘wëdac wòjnã’
wyprawa wojenna ‘wòjnowô réza / wòjnowô wëprawa’
zaborca ‘zagôrinôcz, -a / zajimca, -ë’
zabór ‘zagôrënk, -ù’
zaciężnik ‘zôcãżnik, -a’
założyciel ‘załóżca, -ë’
Zaślubiny Polski z morzem ‘Zdënk Pòlsczi z mòrzã’
zdominować ‘wząc górã’
ziemie odzyskane ‘òdzwëskóné zemie’
złożyć hołd ‘dac ùczestnienié’
Związek Lucicki ‘Zrzesz Lutëckô’
Związek Polaków – Gmina Polska w Wolnym Mieście Gdańsku
‘Zrzesz Pòlôchów – Pòlskô Gmina w Wòlnym Gardze Gduńskù’
Związek Pomorski ‘Pòmòrskô Zrzesz’
Związek Pruski ‘Prëskô Zrzesz’
związek przyczynowo-skutkowy ‘przëczënowò-skùtkòwô parłãcz’
zwierzchnictwo ‘przédnictwò, -a’__
Uchwała nr 1/RJK/18 z dnia 29.06.2018 r. w sprawie stosowania słownictwa związanego z terminami muzycznymi - litery N-P
Rada Języka Kaszubskiego proponuje stosowanie następującego słownictwa związanego z terminami muzycznymi – litery n-p:
neapolitańska seksta ‘neapòlitańskô seksta’
non ‘nié’
nona ‘nona’
nonet ‘nonét’
nota (wł.) nuta ‘nóta’
notacja muzyczna ‘mùzyczny pisënk’
novemola ‘nowemòla’
obbligato ‘òbrzészkòwé’
oberek ‘òberk’
obój ‘òbój’
obiegnik ‘òbiegnik’
okaryna ‘òkarina’
okres ‘mùzyczny cząd’
oktawa ‘òktawa’
oktet ‘òktet’
opera ‘òpera’
operetka ‘òperetka’
opus ‘dokôz’
oratorium ‘òratorium’
organista ‘òrganysta’
organum ‘òrganum’
organy ‘òrganë’
orkiestra ‘òrkestra’
ornamentyka ‘òbzdobiwanié’
ossia ‘abò’
ostinato ‘nôpiarce’
ozdobniki ‘òbzdobniczi’
ósemka ‘ósemka’
palcowanie ‘pôlcowanié’
palcówki ‘pôlcówczi’
pałeczka dyrygencka ‘batuta’
papier nutowy ‘nótowi papiór’
parlando, parlante ‘mówiącë, gôdającë’
partytura ‘partitura’
pasaż ‘przeńdzenié’
pasja ‘pasjô’
pastorałki ‘gòdowé spiéwczi, pastorałczi’
patetico ‘pateticzno, widzało’
pauza ‘paùza’
pedał ‘pedal’
pentatonika ‘pentatonika’
perdendo, perdendosi ‘zamiérającë, wëcopiwającë’
perkusja ‘perkùsjô’
pesante ‘cãżkò’
pianino ‘pianino’
pieno ‘fùlno’
pieśń ‘piesniô, chòranka’
pięciolinia ‘piãclëniô’
piccolo ‘1. flétk (instr.), 2. malinczi’
piszczałka ‘piszczôłka, piszczówka, pipka’
pizzicato ‘szarpóné’
plektron ‘piórko’
poco ‘kąsk, përznã’
poi ‘pózni’
polifonia ‘pòlifóniô’
polimetria ‘pòlimetriô’
polka ‘pòlka’
polonez ‘pòlonézer’
portamento ‘płinno’
portato ‘pòdczorchnąwszë’
possibile ‘mòżlëwie’
poważna muzyka ‘pòwôżnô mùzyka’
pozycja ‘pòzycjô’
pozytyw ‘pòzytiw’
pozytywka ‘pòzytiwka’
półnuta ‘półnóta’
półton ‘półtón’
preludium ‘preludium’
presto ‘flot, chùtkò’
primo ‘pierszé’
progresja ‘pòkrok’
prymka ‘primka’
przednutka ‘przednótka’
przedtakt ‘przedtakt’
przykluczowe znaki ‘przëkluczowé znaczi’
przynutowe znaki ‘przënótowé znaczi’
psałterz ‘psałtérz’